Unieke eilandsoorten zoals maki’s en de Galapagos-reuzenschildpad lopen groot gevaar uit te sterven als de aarde opwarmt met meer dan 3°C boven het pre-industriële niveau, zo waarschuwt nieuw onderzoek. Maar dat zijn zeker niet de enige soorten die met uitsterven worden bedreigd.
bron: The Guardian, 9 april 2021
Uit een analyse van 270 biodiversiteits-hotspots blijkt dat bijna de helft van de endemische mariene soorten en 84% van de endemische bergsoorten met uitsterven wordt bedreigd als de planeet met meer dan 3°C opwarmt. Als de huidige trends aanhouden, zou dat al in 2100 kunnen gebeuren.
Vertienvoudiging
Indien de wereldwijde temperatuurstijging echter beperkt blijft tot 1,5°C (de streeflimiet die in het Akkoord van Parijs is afgesproken), zou het risico van wereldwijde uitsterving tien maal zo klein worden. Dat blijkt uit de paper die in Biological Conservation is gepubliceerd.
Als de wereld erin slaagt de opwarming te beperken 1,5°C, zou slechts 2% van de endemische landsoorten met uitsterven worden bedreigd, tegenover 20% bij meer dan 3°C. Dat blijkt uit de analyse van honderden bestaande studies. Soorten zijn endemisch wanneer ze maar op één plek voorkomen, zoals een eiland, een bergketen of binnen één land.
Mariene ecosystemen
De toename is nog significanter in mariene ecosystemen. “Het risico van uitsterven neemt aanzienlijk toe bij een relatief kleine mate van opwarming. En endemische soorten ondervinden de grootste schade”, aldus hoofdonderzoeker Stella Manes, promovenda aan de Federale Universiteit van Rio de Janeiro.
Madagaskar, de Filipijnen, Sri Lanka en eilanden in het Caribisch gebied en de Indische Oceaan zouden de komende dertig jaar alle inheemse plantensoorten kunnen verliezen, zo waarschuwt het artikel. Lemuren in Madagascar, blauwe kraanvogels in Zuid-Afrika, reuzenschildpadden op de Galapagos en sneeuwluipaarden in de Himalaya behoren tot de diersoorten die gevaar lopen.
Ecologische niches
De theorie achter de prognose is dat endemische soorten vaak gedijen in ecologische niches, maar dat hun beperkte verspreidingsgebied betekent dat ze minder goed in staat zijn zich te verplaatsen wanneer hun omgeving verandert. Daardoor zijn ze kwetsbaarder voor klimaatverandering. Eilandsoorten lopen vooral gevaar doordat ze een kleine populatie-omvang hebben en in een relatief klein verspreidingsgebied leven.
Het internationale team van onderzoekers beoordeelde 8.000 projecties van de effecten van klimaatverandering op verschillende soorten in diverse habitats over de hele wereld. Aan de hand van de criteria van de Internationale Unie voor Natuurbescherming (IUCN) definieerden de onderzoekers soorten die een groot risico liepen uit te sterven wanneer de kansen op achteruitgang als gevolg van de klimaatverandering groter waren dan 80%.
Negatieve impact
Bijna alle op het land levende soorten in de bestudeerde gebieden zullen naar verwachting een negatieve impact ondervinden, met uitzondering van geïntroduceerde soorten. Die zouden zelfs kunnen profiteren van de afname van inheemse soorten. Geïntroduceerde soorten kunnen de druk op habitats nog opvoeren, aangezien endemische soorten worden verdreven door generalistische soorten met een groter aanpassingsvermogen. In het algemeen leidt dat tot de homogenisering van gebieden met een rijke fauna.
Zeespiegelstijging, extreme weersomstandigheden, habitatverlies, vervuiling en grondstofwinning zullen het risico op uitsterven van endemische eilandsoorten nog verder verhogen, hoewel deze factoren niet in het onderzoek zijn meegenomen.
Cascade-effecten
“We verwachten cascade-effecten die hele leefgebieden kunnen veranderen en uiteindelijk onszelf kunnen schaden door een afname van de diensten die de biodiversiteit ons biedt”, aldus een van de auteurs van het artikel, dr. Mariana Vale, een ecologe aan de Federale Universiteit van Rio de Janeiro.
“Wanneer de klimaatverandering niet wordt gestopt, zullen deze inheemse soorten voor altijd verloren gaan. Het zou al een heel verschil voor de biodiversiteit wereldwijd maken als we ons aan het Akkoord van Parijs zouden houden. Dat is geen klein verschil, dat maakt een wereld van verschil.”
Eén miljoen soorten
In meer dan 200 studies werd gekeken naar de gevolgen van klimaatverandering op terrestrische ecosystemen, terwijl maar iets meer dan dertig studies naar mariene ecosystemen keken. Slechts veertien studies keken naar zoetwatersoorten. Die worden tot de meest bedreigde soorten gerekend, maar werden die bij gebrek aan gegevens tot de terrestrische ecosystemen gerekend.
Volgens een VN-rapport worden ongeveer één miljoen soorten met uitsterven bedreigd, waarvan vele binnen tientallen jaren. Wetenschappers waarschuwen dat meer dan 500 soorten landdieren op het punt van uitsterven staan, en dat twee op de vijf plantensoorten eveneens gevaar lopen.
