Volgens de VN leiden de economische lockdowns als gevolg van de coronapandemie in 2050 maar tot een beperking van 0,01 ̊C wat betreft de gemiddelde temperatuurstijging op aarde. We zijn nog steeds op weg naar een catastrofale opwarming van 3,2 ̊C aan het eind van de eeuw, maar groene herstelplannen kunnen nog helpen om de klimaatdoelen van Parijs alsnog te halen.
bron: The Guardian, 9 december 2020
Door de economische lockdown als gevolg van de coronapandemie vallen de verwachtingen voor de temperatuurstijging in 2050 maar een verwaarloosbare 0,01 ̊C lager uit, aldus een rapport van de VN. In haar jaarlijkse uitstootrapportage stelt het VN-Milieuprogramma (UNEP) echter dat een groen economisch herstel uit de pandemie nog een substantieel verschil kan maken. Zo’n herstel zou de uitstoot van broeikasgassen de komende tien jaar met 25% kunnen reduceren, waardoor we nog op koers zouden kunnen komen om de temperatuurstijging eind deze eeuw te beperken tot binnen de grens van 2 ̊C opwarming ten opzichte van het pre-industriële peil zoals vijf jaar geleden is afgesproken in het Akkoord van Parijs.
Tijdelijke daling
Als gevolg van maanden van lege wegen, een leeg luchtruim en afgenomen economische activiteit is de uitstoot van broeikasgassen dit jaar wereldwijd met zo’n 7% gedaald. Dat is de sterkste afname die ooit in een jaar is gemeten. Maar die tijdelijke terugval vertraagt de ophoping van CO2 in de atmosfeer maar een klein beetje. Daardoor koersen we nog steeds af op een opwarming van meer dan 3,2 ̊C aan het eind van de eeuw, zelfs wanneer landen al hun toezeggingen nakomen die in het Klimaatakkoord van Parijs zijn vastgelegd.
Volgens UNEP-directeur Inger Andersen gaan we totaal de verkeerde kant op. Er zijn mensen die denken dat de lockdowns een gunstig effect voor het klimaat zullen hebben, maar tijdelijke lockdowns kunnen de trend niet keren, hooguit een beetje vertragen. De uitstootrapportage brengt de kloof in kaart tussen nationale klimaatdoelen en de internationale afspraken die vijf jaar geleden in Parijs zijn gemaakt. Net als in de elf eerdere tussenrapportages laat het rapport van dit jaar zien dat we niet eens in de buurt komen.
Klimaatontwrichting
Volgens Petteri Taalas, secretaris-generaal van de Wereld Metereologische Organisatie (WMO), blijven de concentraties broeikasgassen in de atmosfeer ondanks de lockdowns toenemen en zijn de gevolgen niet te negeren; zo zijn Colorado en Californië dit jaar geteisterd door ongekende bosbranden, hebben China en Vietnam te kampen gehad met verwoestende overstromingen en is het aantal tropische stormen in het Caribisch gebied nog nooit zo hoog geweest. De verwachting is dat 2020 een van de drie warmste jaren zal worden sinds de metingen begonnen.
De klimaatontwrichting die we zien is het gevolg van menselijk handelen. De uitstoot van broeikasgassen (mede als gevolg van veranderingen in landgebruik) is de afgelopen tien jaar jaarlijks met gemiddeld 1,4% gestegen en bereikte vorig jaar (2019) een recordniveau van 59,1 gigaton. Dat tempo is dit jaar als gevolg van de pandemie iets afgenomen. Voorlopige metingen duiden op een daling van 7%, een afname die groter is dan de (tijdelijke) dip in 2008-2009 als gevolg van de wereldwijde kredietcrisis.
Investeringen
Deze daling komt min of meer overeen met de reductie die tot aan 2030 elk jaar moet worden bewerkstelligd om de klimaatdoelen van Parijs te behalen, aldus de UNEP-rapportage van vorig jaar. Maar volgens VN-functionarissen is deze waarschijnlijk eenmalige daling een bijkomstigheid als gevolg van de wereldwijde pandemie en geen gevolg van structureel beleid. De economische steunpakketten die op stapel staan, bieden echter een unieke kans om een significante impact te hebben als ze worden aangewend voor een koolstofarme investeringen.
Lessen
Inger Andersen begrijpt dat we de economie niet structureel kunnen platleggen, maar stelt wel dat we lessen kunnen trekken uit het afgelopen jaar. We moeten er nu voor zorgen dat herstelfondsen op de juiste manier worden aangewend en dat ze niet worden gebruikt om op oude voet door te gaan. We krijgen waarschijnlijk niet snel weer zo’n kans om zoveel geld in de economie te pompen. Dit is geld dat we in de toekomst terug zullen moeten betalen, dus laten we toekomstige generaties niet opzadelen met zowel een enorme schuldenberg als een onleefbare planeet, aldus Andersen.
De VN stelt dat het ambitieniveau van het Parijsakkoord ongeveer verdrievoudigd moet worden om te zorgen dat we nog zicht blijven hebben op een beperking van de opwarming tot 2 ̊C en vervijfvoudigd om binnen de grens van 1,5 ̊C opwarming te blijven.
Herstelplannen
Economische herstelplannen tot nu toe zijn teleurstellend gebleken. Het leeuwendeel van de herstelfondsen gaat naar instandhouding van de status quo of wordt zelfs aangewend voor nieuwe investeringen in CO2-intensieve industrieën, aldus het rapport. In oktober had nog geen kwart van de G20-economieën herstelfondsen expliciet gereserveerd voor koolstofarme maatregelen. Het zou echter kunnen dat recente toezeggingen van China (de grootste uitstoter van CO2 ter wereld) om tegen 2060 en de EU, Japan, Zuid-Korea en Zuid-Afrika om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn, tot een iets beter beeld leiden. Het VK heeft dit zelfs wettelijk vastgelegd.
Volgens het rapport hebben 126 landen – verantwoordelijk voor 51% van de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd – doelen gesteld om CO2-neutraal te worden. Wanneer de VS onder Joe Biden een vergelijkbare toezegging doen (conform zijn verkiezingsprogramma), zou dat aandeel zelfs stijgen tot 63%. Volgens Andersen is dat aanleiding voor iets meer optimisme dan vorig jaar, maar ze roept landen op om ambitieuzer te zijn en om concreet kortetermijnbeleid vast te leggen in hun nationaal vastgestelde klimaatdoelstellingen (NDC’s). Andersen: het is één ding om te zeggen dat je CO2-neutraal wilt worden, maar het is een tweede om dat te concretiseren. Hoewel de toezeggingen bemoedigend zijn, heeft geen enkel land die nog vastgelegd in hun NDC’s.
Consumptiepatronen
De UNEP-rapportage van dit jaar omvat ook uitstootbronnen die tot dusver buiten nationale klimaatplannen vallen, zoals de luchtvaart, de scheepvaart en CO2-intensieve consumptiepatronen. Het rapport benadrukt dat welgestelde individuen meer verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun ecologische voetafdruk. Volgens het rapport stoot de rijkste 1% van de wereldbevolking meer dan twee keer zo veel CO2 uit als de armste 50%. Om op koers voor ‘Parijs’ te blijven, moet de elite haar voetafdruk moet een factor 30 verkleinen, aldus UNEP.
Maar Andersen onderstreept nog maar eens dat een tweede ronde van groene herstelplannen die verder gaat dan de eerste het belangrijkst is: vergeleken met vorig jaar staan we er beter voor; we hebben gezien wat er mogelijk is (hoewel dat om de verkeerde redenen was), en we zien nu dat steeds meer landen toezeggen om hun uitstoot van broeikasgassen tot nul te reduceren. Onder voorwaarde – maar alleen dan – dat nieuwe herstelmaatregelen worden gekoppeld aan koolstofarme investeringen, hebben we een goede uitgangspositie, denkt Andersen.
