Klimaatwetenschappers hebben aanwijzingen ontdekt die erop duiden dat de Golfstroom zou kunnen stilvallen. Dat is een van de belangrijkste potentiële kantelpunten van de planeet. Het stilvallen zou verwoestende gevolgen voor de hele wereld hebben en mag absoluut niet gebeuren, stellen de onderzoekers.
bron: The Guardian, 5 augustus 2021
Het onderzoek, gepubliceerd in Nature Climate Change, heeft een “bijna volledig verlies van stabiliteit in de afgelopen eeuw” aan het licht gebracht van de stromingen van de Noord-Atlantische circulatie, ook wel bekend als de Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC). De stromingen bevinden zich al op hun traagste punt in ten minste 1600 jaar, maar uit de nieuwe analyse blijkt dat ze wellicht op het punt staan stil te vallen.
Een dergelijke gebeurtenis zou catastrofale gevolgen hebben over de hele wereld: de regens waar miljarden mensen in India, Zuid-Amerika en West-Afrika voor hun voedselvoorziening van afhankelijk zijn, zouden ernstig worden verstoord; in Europa zou het aantal stormen toenemen en de temperatuur dalen; en in het oosten van Noord-Amerika zou de zeespiegel stijgen. Ook het Amazonewoud en de ijskappen van Antarctica zouden verder in gevaar komen.
De complexiteit van het AMOC-systeem en de onzekerheid over de mate van de toekomstige opwarming van de Aarde maken het onmogelijk om nu al te voorspellen wanneer de AMOC zal stilvallen. Het kan binnen twee of tien jaar gebeuren, maar het kan ook nog enkele eeuwen duren. Maar gezien de kolossale gevolgen die het zou hebben, mag het nooit gebeuren, aldus de wetenschappers.
“Dat er nu al tekenen van destabilisatie zichtbaar zijn, had ik niet verwacht en vind ik ronduit beangstigend,” aldus Niklas Boers van het Potsdam-Institut für Klimafolgenforschung (PIK) in Duitsland, die het onderzoek heeft uitgevoerd. “Het is iets wat we gewoon niet mogen laten gebeuren.”
Het is niet bekend welk CO2-gehalte in de atmosfeer het stilvallen van de AMOC zou veroorzaken, volgens Boers: “Dus het enige wat we kunnen doen, is de uitstoot zo laag mogelijk houden. De kans dat deze gebeurtenis met extreem grote gevolgen plaatsvindt, neemt toe met elke gram CO2 die we uitstoten.”
Wetenschappers maken zich steeds grotere zorgen over zogenaamde kantelpunten – grote, snelle en onomkeerbare veranderingen in het klimaat. Boers en zijn collega’s meldden in mei dat een aanzienlijk deel van de Groenlandse ijskap op de rand van instorten staat, waardoor de zeespiegel wereldwijd sterk zou kunnen stijgen (PNAS, 2021). Anderen hebben onlangs aangetoond dat het Amazonewoud nu meer CO2 uitstoot dan het absorbeert (Nature, 2021), en dat de hittegolf van 2020 in Siberië heeft geleid tot een verontrustende uitstoot van methaan (PNAS, 2021).
Volgens een analyse uit 2019 kan de wereld al een aantal kantelpunten hebben overschreden, met ‘een existentiële bedreiging voor de beschaving’ als gevolg (Nature, 2019). Een belangrijk rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), dat binnenkort verschijnt, zal naar verwachting aantonen dat de klimaatcrisis steeds sneller steeds erger wordt.
Voor het onderzoek heeft Boers gekeken naar observaties die kunnen duiden op het mogelijk stilvallen van de AMOC. Gegevens van onder meer ijskernen van de afgelopen 100.000 jaar laten zien dat de AMOC twee toestanden kent: een snelle, sterke, zoals we die de afgelopen millennia hebben gezien, en een langzame, zwakke. Uit de gegevens blijkt dat de AMOC door stijgende temperaturen binnen één tot vijf decennia abrupt van de ene toestand naar de andere zou kunnen overgaan.
