Het duurt duizenden jaren voordat een vruchtbaar bodemleven ontstaat, dus het beschermen ervan is cruciaal. Zonder vergaande maatregelen dreigt het gros van het vruchtbare bodemoppervlak te verdwijnen als gevolg van erosie, ontbossing en intensieve landbouw, zo stellen de auteurs van het eerste VN-rapport over de stand van zaken (wereldwijd) van de biodiversiteit in de bodem.
Bron: The Guardian, 4 december 2020
Biodiversiteit
25% van alle diersoorten op aarde leeft onder de grond en levert de essentiële bouwstoffen voor ons voedsel. Verder absorbeert de bodem evenveel CO2 als alle planten die boven de grond groeien, waarmee de bodem cruciaal is voor de aanpak van de klimaatcrisis. Aan het door de Voedsel en Landbouworganisatie van de VN opgestelde rapport werkten 300 wetenschappers mee; zij benadrukken dat de steeds slechter wordende staat van de bodem minstens zo belangrijk is als de klimaatcrisis en de vernietiging van de bovengrondse natuur. Een gezond bodemleven doet er duizenden jaren over zich te vormen. De wetenschappers zien de bodem als de huid van het leven op aarde: van levensbelang maar dun en kwetsbaar. Intensieve landbouw, ontbossing, milieuvervuiling en klimaatopwarming brengen dus makkelijk schade toe aan de bodem.
Hoofdauteur van het rapport, Prof. Richard Bardgett van de Universiteit van Manchester: “De biodiversiteit in de bodem is buitengewoon rijk, maar we zien er niets van en denken er dus ook niet over na. Terwijl het cruciaal is voor de mens, aangezien we afhankelijk zijn van de bodem voor onze voedselproductie. Nu blijkt een groot deel van het bodemleven op aarde in zeer slechte staat te verkeren als gevolg van menselijk handelen.”
Volgens Prof Rattan Lal (die in 2020 de Wereldvoedselprijs won), is sinds de industriële revolutie naar schatting zo’n 135 miljard ton aan vruchtbare bodem uitgeput geraakt door landbouw”.
Kwetsbaar
“We zijn volledig afhankelijk van dit dunne en uiterst kwetsbare laagje grond, een levende huid: soms maar een paar centimeter dik, soms een paar meter”, aldus Prof. Nico Eisenhauer, hoogleraar aan de Universiteit van Leipzig en een van de andere hoofdauteurs van het rapport. “Dankzij het bodemleven kunnen we voedsel verbouwen, maar er wordt ook CO2 opgeslagen in de bodem en water gefilterd. De bodem is dus ‘minstens zo belangrijk’ als het klimaat en de bovengrondse biodiversiteitscrisis.” Als je de bovenste laag van je bodem uitput doordat je het slecht behandelt of door erosie, dan kost het duizenden jaren voordat de bodem zich weer herstelt.”
Micro-organismen zijn essentieel bij het omzetten van afval in voedingsstoffen, maar volgens Eisenhauer moet 99% daarvan nog onderzocht worden. “4 van de 5 dieren op aarde zijn minuscule wormpjes die nematoden genoemd worden, maar slechts een fractie van al die soorten zijn in kaart gebracht.”
In het voorwoord zeggen Qu Dongyu, hoofd van de FAO (Voedsel en Landbouworganisatie van de VN) en Elizabeth Maruma Mrema, hoofd van het VN-biodiversiteitsverdrag: “Ons welzijn en het voortbestaan van onze samenleving is in grote mate afhankelijk van de biodiversiteit; hoewel er steeds meer aandacht is voor het belang van de bovengrondse biodiversiteit, is er nauwelijks aandacht voor de biodiversiteit onder onze voeten.”
Door overmatig gebruik van meststoffen, bestrijdingsmiddelen en antibiotica – waardoor het bodemleven vernietigd wordt en de grond kwetsbaarder wordt voor erosie – brengt intensieve landbouw enorme schade toe aan de bodem. Ook ontbossing en de vernietiging van natuurlijke habitats omwille van nog meer landbouwgrond, zorgen voor een steeds armere bodem waarbij met name symbiotische schimmels worden aangetast die op hun beurt weer essentieel zijn voor de groei van bomen en planten.
Ook de wereldwijd rap oplopende temperaturen met steeds heftiger en langer durende periodes van droogte en daaraan gekoppelde bosbranden hebben een negatieve invloed op de bodem, al weten de wetenschappers niet precies hoe al die factoren op elkaar inspelen.
Bodembescherming
Cruciaal is het om ervoor te zorgen dat bodemleven dat nog gezond is niet verder uitgeput wordt, aldus de wetenschappers. Bodems daarentegen die al uitgeput zijn moeten verrijkt en hersteld worden door er verschillende soorten planten te laten groeien. Onvruchtbaar geworden grond kan daarnaast vermengd worden met vruchtbare aarde; ook dat zal helpen.
“Er is nog hoop en wij denken dat het bodemleven weer gezond kan worden,” aldus Eisenhauer. “Veel hangt af van wat wij eten. Moeten we echt die enorme hoeveelheden goedkoop vlees eten, bijvoorbeeld? Kunnen we ons voedselpatroon misschien meer baseren op een plantaardig dieet? Ik denk dat dat een heel belangrijk aspect is. Meer dan 80% van de landbouwgrond wordt gebruikt voor veeteelt terwijl die slechts 18% van de calorieën levert.”
“Heel belangrijk op dit moment is bewustwording: dat de politiek en het brede publiek gaan begrijpen hoe belangrijk de bodem is. Momenteel wordt er namelijk nauwelijks naar gekeken, ook niet bij het aanwijzen van beschermde natuurgebieden.”
