Klimaatcrisis en houtkap leiden tot omslag van dichtbegroeid regenwoud tot open grasland. Grote delen van het Amazone-gebied staan op het punt te veranderen van een dichtbegroeid regenwoud in een open savanne met veel minder bomen, aldus onderzoekers.
uit: The Guardian, 5 oktober 2020
Regenwouden uiterst gevoelig voor klimaatverandering
Regenwouden zijn uiterst gevoelig voor veranderingen in neerslag en vochtigheid. Branden en langdurige perioden van droogte leiden ertoe dat veel gebieden ontbost raken en veranderen in savanne-achtig landschap waar bos en grasland elkaar afwisselen. Voorspellingen wezen al langer op de mogelijkheid van dit soort processen in de Amazone, maar de verwachting was dat dit pas over tientallen jaren zou gebeuren.
Kantelpunt binnenkort bereikt
Een tipping point (‘kantelpunt’ in het Nederlands) lijkt dus veel dichterbij dan verwacht.
Het onderzoek, gepubliceerd in Nature Communications, toont aan dat zo’n 40% van het huidige regenwoud op het punt staat te veranderen in savanne. Zo’n omslag duurt tientallen jaren, maar wanneer het proces eenmaal op gang is, valt het nauwelijks te stoppen. Ten opzichte van savanne herbergt regenwoud veel meer soorten; daarnaast neemt het aanzienlijk meer CO2 op.
Het onderzoek, dat werd geleid door het Stockholm Resilience Centre, omvatte data-analyse en computermodellen. Doordat er veel minder regen valt is de verwachting dat zo’n 40% van het Amazoneregenwoud kan veranderen in savanne.
Bolsonaro gewaarschuwd
Vorig jaar nog werd de president van Brazilië, Jair Bolsonaro, gewaarschuwd dat het gebied zo’n kantelpunt snel zou kunnen bereiken als men door zou gaan met de ontbossing door branden en houtkap. Dit jaar waren de bosbranden de ernstigste in 10 jaar, en 60% groter dan vorig jaar.
Onomkeerbaar proces
De hoofdauteur, Arie Staal, benadrukte dat regenwouden weliswaar in staat zijn om – bij geschikte klimatologische omstandigheden – hun eigen neerslag te produceren, maar dat zij ook snel uit kunnen drogen als de klimatologische omstandigheden minder gunstig zijn: “Bossen creëren hun eigen neerslag doordat bladeren waterdamp afgeven die benedenwinds neerslaat als regen.”
Maar wanneer grote oppervlakken regenwoud verloren gaan, daalt daarmee ook de hoeveelheid neerslag in de regio. Dit verschijnsel werd bevestigd door computersimulaties. “Door droogte vindt herstel veel moeizamer plaats, bovendien vatten ecosystemen veel makkelijker vlam.”
Wanneer het kantelpunt eenmaal is geactiveerd en het proces van savanne-vorming begonnen is, is het hoogst onwaarschijnlijk dat het omgekeerde proces (van regenwoud naar savanne) op natuurlijke wijze op gang komt. Het open grasland is daarnaast vatbaarder voor branden en branden houden op hun beurt de begroeiing open.Ontbossing leidt dus tot een fataal domino-effect
Ontbossing leidt tot fataal domino-effect
De onderzoekers hebben met computersimulaties onderzocht op welke plekken tropisch regenwoud onder bepaalde klimatologische omstandigheden kan blijven bestaan. Ook hebben ze onderzocht wat er met het regenwoud zou gebeuren wanneer de uitstoot van broeikasgassen blijft stijgen, en ontdekt dat bossen maar moeizaam teruggroeien als er al zoveel bosoppervlakte vernietigd is.
Ingo Fetzer van het Stockholm Resilience Centre, mede-auteur, stelde: “We zien dat regenwouden op alle continenten heel gevoelig zijn voor klimaatverandering, en hun vermogen om zich aan te passen aan de nieuwe omstandigheden snel kunnen verliezen. Als ze verdwijnen duurt het tientallen jaren voordat ze terugkomen. En aangezien regenwouden het leefgebied vormen voor het gros van alle diersoorten op aarde, gaat dat allemaal voorgoed verloren.”
