De vicieuze cirkel van goedkoop maar schadelijk voedsel zorgt voor grootschalige vernietiging van de natuur. Het wereldwijde voedselsysteem is de grootste veroorzaker van schade aan de natuur, en een verschuiving naar overwegend plantaardige eetpatronen is van cruciaal belang om dat te stoppen, zo blijkt uit een door de VN onderschreven rapport.
bron: The Guardian, 3 februari 2021
Landbouw is de belangrijkste bedreiging voor 86% van de 28.000 soorten waarvan bekend is dat ze op uitsterven staan, aldus het rapport van de denktank Chatham House. Als er niets verandert, zal het verlies aan biodiversiteit steeds sneller gaan en zo een bedreiging vormen voor het vermogen van de wereld om de mensheid in leven te houden. De hoofdoorzaak is een vicieuze cirkel van goedkoop voedsel, waarbij lage kosten leiden tot een grotere vraag naar voedsel en meer verspilling, aldus het rapport. Dat leidt weer tot meer concurrentie die vervolgens de kosten nog verder drukt door meer kaalslag van natuurlijk land en gebruik van vervuilende meststoffen en pesticiden.
Oplossingen
Het rapport, dat wordt onderschreven door het VN-milieuprogramma (UNEP), richt zich op drie oplossingen. De eerste is een verschuiving naar plantaardige eetpatronen omdat runderen, schapen en ander vee de grootste impact hebben op het milieu. Meer dan 80% van de landbouwgrond in de wereld wordt gebruikt voor het houden van dieren, terwijl die slechts 18% van de gegeten calorieën leveren. Door de stijgende tendens van vleesconsumptie te keren, verdwijnt de druk om nieuw land te ontginnen en de natuur verder te beschadigen. Dit zorgt er ook voor dat bestaand land vrijkomt voor de tweede oplossing: het herstel van inheemse ecosystemen om de biodiversiteit te vergroten.
De beschikbaarheid van land ondersteunt tevens de derde oplossing, aldus het rapport, namelijk landbouw op een minder intensieve en schadelijke manier, maar met een lagere opbrengst. Biologische opbrengsten bedragen gemiddeld ongeveer 75% van die van de conventionele intensieve landbouw, volgens het rapport.
Klimaatcrisis
Een oplossing voor het mondiale voedselsysteem zou ook de klimaatcrisis aanpakken, stelt het rapport. Het voedselsysteem veroorzaakt ongeveer 30% van alle broeikasgasemissies, waarvan meer dan de helft afkomstig is van dieren. Veranderingen in de voedselproductie kunnen ook iets doen aan de slechte gezondheid van 3 miljard mensen, die ofwel te weinig te eten hebben ofwel met overgewicht of obesitas kampen. Dit kost triljoenen dollars per jaar aan gezondheidszorg.
Politici beweren nog steeds dat het hun taak is om voedsel goedkoper te maken, ongeacht hoe schadelijk dit is vanuit het oogpunt van de planeet of de menselijke gezondheid, stelt prof. Tim Benton van Chatham House. Hij vindt dat we moeten ophouden te zeggen dat we het voedselsysteem in naam van de armen moeten subsidiëren en in plaats daarvan de armen moeten helpen door hen uit de armoede te halen. Volgens Benton wordt de invloed van het voedselsysteem op het klimaat en de gezondheid inmiddels wel algemeen erkend, maar wordt biodiversiteit te vaak gezien als een ‘leuk extraatje’.
Tweesnijdend zwaard
Susan Gardner, directeur van de afdeling ecosystemen van UNEP, zegt dat het huidige voedselsysteem een ‘tweesnijdend zwaard’ is dat goedkoop voedsel levert maar geen rekening houdt met de verborgen kosten voor onze gezondheid en voor de natuur. Volgens haar heeft een hervorming van de manier waarop we voedsel produceren en consumeren, de hoogste prioriteit.
Volgens het Chatham House-rapport is de helft van de natuurlijke ecosystemen ter wereld al verloren gegaan en is de gemiddelde populatie-omvang van wilde dieren sinds 1970 met 68% afgenomen. Landbouwdieren, voornamelijk koeien en varkens, zijn nu goed voor 60% van de biomassa van alle zoogdieren, terwijl de mens goed is voor 36% en dieren slechts voor 4%.
Bij de hervorming van het wereldwijde voedselsysteem is de ombuiging van de wereldwijde voedselconsumptie naar overwegend plantaardige eetpatronen het meest cruciale element, stelt het rapport. Als de bevolking van de VS bijvoorbeeld zou overschakelen van rundvlees op bonen, zou 42% van het akkerland in de VS vrijkomen voor andere doeleinden, zoals herbebossing of meer natuurvriendelijke landbouw.
Iedereen veganist?
In een ander voorbeeld wordt in het rapport gesteld dat 72 miljard ton CO2 kan worden opgeslagen als het permanente grasland in de wereld dat ooit bos was, in zijn oorspronkelijke staat zou worden teruggebracht. Dat is ruwweg gelijk aan zeven jaar wereldwijde uitstoot van fossiele brandstoffen. Benton stelt dat het rapport er niet voor pleit dat alle mensen veganist moeten worden, maar dat we gezonde diëten moeten gaan volgen die derhalve veel minder vlees bevatten.
Het komende jaar biedt een potentieel unieke kans om het mondiale voedselsysteem opnieuw in te richten, aldus Benton. Naast de belangrijke VN-toppen over biodiversiteit en klimaat vinden ook ’s werelds eerste VN-top over voedselsystemen (UN Food Systems Summit) en een internationale top om ondervoeding tegen te gaan (Nutrition for Growth) plaats. De grote bedragen die nu door overheden worden uitgegeven om te herstellen van de corona-pandemie, bieden ook kansen voor een beleidsverandering die evenveel prioriteit toekent aan de volksgezondheid als aan de gezondheid van de planeet, aldus het rapport.
